Bij nader inzienVoorrangsregel bestemmingsplan is niet absoluut

De wijk Pathmos in Enschede (Foto Stichting Cultureel erfgoed Enschede)

Het bestemmingsplan gaat niet altijd boven de welstandscriteria, stelt de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Een stedenbouwkundig defect in Enschede kan alsnog worden verholpen.

Het komt nog wel eens voor dat de regels uit het welstandsbeleid niet helemaal overeenstemmen met de regels uit het bestemmingsplan. De adviescommissies ruimtelijke kwaliteit hebben de wettelijke plicht de welstandscriteria toe te passen. Als zij op grond daarvan negatief adviseren over een bouwplan dat volgens het bestemmingsplan wel toegestaan is, moet het gemeentebestuur het bestemmingsplan voorrang geven boven het welstandsbeleid.

Bijlmermeer
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft zich hier herhaaldelijk over uitgesproken. Een beroemd voorbeeld is een bouwplan in de Bijlmermeer: na sloop van een Bijlmerflat waren er eenlaags patiowoningen gebouwd. In de welstandsnota werd een extra bouwlaag uitgesloten, in het bestemmingsplan mochten er vele verdiepingen gebouwd worden. Een verzoek van een eigenaar voor een extra verdieping moest, ondanks negatief welstandsadvies worden gehonoreerd.

Rugzakwoningen
Het is dan ook logisch dat eerst de gemeentelijke bezwaarcommissie en daarna de Rechtbank Overijssel een bezwaar toewees van een projectontwikkelaar die 24 zogenaamde rugzakwoningen wil bouwen aan de Dennenweg in Enschede. De gemeente had de vergunning geweigerd na een negatief advies van de stadsbouwmeester, terwijl het bestemmingsplan wel degelijk ruimte biedt om op die plek de 24 woningen te bouwen. Toch heeft de Raad van State de rechtbank gecorrigeerd. De voorrangsregel van het bestemmingsplan is namelijk niet absoluut.

De Afdeling bestuursrechtspraak heeft in deze uitspraak weer iets preciezer aangegeven wanneer de planologie boven de welstand gaat, en wanneer het andersom is. De Afdeling bepaalt dat de welstandscommissie zich ‘in beginsel’ heeft te richten naar de bouwmogelijkheden die het geldende bestemmingsplan biedt. ‘Naarmate het bestemmingsplan meer keuze laat tussen verschillende mogelijkheden om een bouwplan te realiseren, heeft het college - met inachtneming van de uitgangspunten van het bestemmingsplan - meer beoordelingsruimte om in het kader van de welstandstoets een ter beoordeling voorliggend bouwplan in strijd met redelijke eisen van welstand te achten zonder dat dat oordeel geacht moet worden te leiden tot een belemmering van de verwezenlijking van de bouwmogelijkheden die het bestemmingsplan biedt.’ Wanneer de bouwmogelijkheden heel gedetailleerd zijn aangegeven, blijft er weinig ruimte over voor een eigenzinnig welstandsadvies.

Globaal
Het Enschedese bestemmingsplan voor de tuinstad Het Pathmos, waarin de Dennenweg ligt, is nogal globaal. Het perceel heeft de bestemming wonen en een extra functieaanduiding ‘detailhandel’, maar er is niet aangegeven op welk deel van het perceel gebouwd mag worden en evenmin hoeveel woningen zijn toegestaan. De manier waarop de ontwikkelaar zijn rugzakwoningen wilde bouwen past volgens de stadsbouwmeester in zowel stedenbouwkundig als in architectonisch opzicht niet bij het tuinstadkarakter. Twee rijen woningen, dwars op de straat, passen niet bij de stedenbouw in de omgeving.

Het is een overwegend stedenbouwkundig argument, waardoor de rechtbank meende dat de stadsbouwmeester de grens van de welstandsadvisering overschreed. Dat is niet terecht, aldus de Raad van State. De stadsbouwmeester heeft in zijn advies zelfs aangegeven op welke manier het ‘stedenbouwkundige defect’ kan worden opgeheven, zodat alsnog voldaan kan worden aan redelijke eisen van welstand.    

Flip ten Cate | juli | 2021
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: https://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief