Adviescommissie naar letter of geest van de wet

Het komende jaar staat in het teken van de komst van de Omgevingswet. Gemeenten bereiden zich voluit voor op die wet: welke regels moeten aangepast en ingetrokken, wat moet er digitaal worden ingevoerd en wie gaat dat regelen, en welke organisatie past daar precies bij?

To do lijstje
In al die lokale to-do-lijstjes ontbreekt vaak aandacht voor het stelsel van kwaliteitsadvisering. Toch moet elke gemeente volgend jaar een nieuw besluit nemen voor de instelling van een gemeentelijke adviescommissie, die in elk geval de plaats inneemt van de huidige monumentencommissie. Er is namelijk geen overgangsrecht voor een soepele overgang van de huidige commissies ruimtelijke kwaliteit (en welstands- en monumentencommissies) naar het nieuwe stelsel.

Binnen enkele weken publiceert de VNG een handreiking Adviescommissie Omgevingskwaliteit, die op initiatief van de Federatie en in samenwerking met rijksdienst Cultureel Erfgoed en het ministerie van BZK is voorbereid.

Uiteraard besteedt de handreiking aandacht aan de geest van de Omgevingswet. De Tweede Kamer heeft in meerderheid uitgesproken dat ze graag wil dat gemeenten hun adviescommissie gebruiken om in een zo vroeg mogelijk stadium van een project de ruimtelijke kwaliteit te optimaliseren.
De letter van de wet spreekt echter alleen over een toets van een vergunningaanvraag. De commissie moet worden ingeschakeld om advies te geven over de verbouwing van rijksmonumenten en over andere dingen die een gemeenteraad aan de adviescommissie opdraagt, zoals bijvoorbeeld gemeentelijke monumenten, stads- en dorpsgezichten, welstandsbeleid (‘uiterlijk van bouwwerken’), reclamebeleid, openbare ruimte en stedenbouwkundige plannen.

Raadsbesluit nodig
De handreiking biedt met voorbeeldteksten suggesties voor het raadsbesluit dat volgend jaar genomen moet worden, opdat gemeenten kunnen doorgaan met de manier waarop ook nu al het advies over ruimtelijke kwaliteit, welstand en monumenten vorm krijgt – ook als dat niet gebeurt door een commissie, maar bijvoorbeeld door een lokale bouwmeester.
Maar de handreiking schenkt ook aandacht aan gemeenten die actief met die ‘geest’ van de Omgevingswet werken en meer dan een vergunningstoets verwachten van hun adviesorgaan.

Adviesrollen
Vier ‘adviesrollen’ worden in de handreiking beschreven: beleidsgerichte advisering (bijvoorbeeld over omgevingsvisie, erfgoedbeleid, beeldkwaliteitsplannen of energiestrategie) en drie verschillende rollen van advisering over activiteiten: over het bereiken van meerwaarde door een initiatief in verband te brengen met de maatschappelijke ambities, over het optimaliseren van de ontwerpkwaliteit van een specifiek project en over het toetsen aan beleidsregels en erfgoedaspecten van een ingediende vergunningaanvraag.In de handreiking wordt benadrukt dat deze vier adviesrollen niet altijd door hetzelfde orgaan en dezelfde mensen vervuld kunnen worden, maar dat ze wel in samenhang gebracht moeten worden om te voorkomen dat een initiatiefnemer van de ene adviseur het één, en van de ander het andere te horen krijgt.

Vijf stappen - 'eenvoudig'
Er zijn vijf stappen nodig om de huidige werkwijze ‘Omgevingswetproof’ te maken.
1.      Check waar momenteel de advisering over vergunningaanvragen van rijksmonumenten plaatsvindt. Die advisering is de basis van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie.
2.      Welke overige advisering is er geregeld: advisering over welstandsaspecten, gemeentelijke monumenten en stads- en dorpsgezichten, reclamebeleid, openbare ruimte, kunst… Bepaal of die advisering geïntegreerd wordt met de advisering over rijksmonumenten, of dat hij los daarvan zal plaatsvinden.
3.      Bereidt een reglement voor, voor dit of deze adviesorganen (de handreiking bevat voorbeeldteksten, ter vervanging o.a. van de huidige teksten uit de bouwverordening) en bereidt een benoemingsbesluit voor de afzonderlijke leden/adviseurs, en breng dat in het college van b&w.
4.      Check of de bestaande beleidskaders (zoals de erfgoedverordening en de welstandsnota en andere regels) met verwijzingen naar het nieuwe adviesstelsel moeten worden aangepast
5.      Leg het stelsel en de benoeming tijdig voor aan de gemeenteraad.

Aanvullend - 'beter'
Twee aanvullende stappen zijn aanbevolen voor gemeenten die in de geest van de Omgevingswet het adviesstelsel willen vernieuwen.
6.      Voer een dialoog over de context en de reikwijdte van het stelsel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de gemeente (gaat het over objecten, gaat het over gebiedsontwikkeling, gaat het over de samenhang in de hele gemeente; gaat het over architectuur en erfgoed, gaat het over stedenbouw, gaat het over participatie, over meekoppelende belangen?)
7.      Omlijn de verschillende adviesrollen en beschrijf de samenhang daartussen (hoe verhoudt de ambtelijke afdeling stedenbouw zich tot supervisoren en wat is hun verband met de gemeentelijke adviescommissie?)

De handreiking bevindt zich in een vergevorderd stadium. Op de website van de Federatie is inmiddels al een document geplaatst waaruit blijkt welke wettelijke randvoorwaarden er vanaf 1 januari 2021 gelden voor advisering over ruimtelijke kwaliteit, en welke buitenwettelijke mogelijkheden er zijn (publicatie ‘wettelijk kader’). De handreiking wordt naar verwachting medio februari door de VNG gepubliceerd.  


Flip ten Cate | december | 2019
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief

Nieuwe Publicaties

Onderstaande publicaties zijn zolang de voorraad strekt, tegen verzendkosten te bestellen bij de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit: info@ruimtelijkekwaliteit.nl

  • Jaarverslag over 2022Jaarverslag over 2022

    In 2022 groeide de formatie van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en werden er tal van initiatieven genomen en activiteiten ontplooid. Financieel waren er de nodige tegenvallers.

    lees verder

  • Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige WoningbouwRuimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    Meer goede woningen op de korte termijn én blijvende ruimtelijke kwaliteit met elkaar verenigen is het doel van het traject Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    lees verder

  • Duurzame StadsgezichtenDuurzame Stadsgezichten

    De huizen in beschermde stadsgezichten worden ook verduurzaamd. Hoe is dat mogelijk zonder afbreuk te doen aan de ruimtelijke kwaliteit en de erfgoedwaarde?

    lees verder

Federatie Ruimtelijke Kwaliteit