Excessenregeling5. Jurisprudentie - samenvattingen en links

Er geen overstelpende hoeveelheid jurisprudentie te vinden over toepassing van de excessenregeling bij welstandskwesties. De hieronder genoemde voorbeelden zijn alle bij de Federatie Welstand bekende uitspraken die een relatie hebben tot welstandsexcessen. Ze worden in chronologische volgorde opgenomen, vanaf 2003 - het jaar dat de nieuwe Woningwet van kracht werd. Door te klikken op de titel, komt u terecht bij de integrale uitspraak.

Noordwijk, verloedering aanpakken met excessenregeling
Raad van State, 12-11-2014
De gemeente hanteert met succes de excessenregeling om een eigenaar aan te schrijven zijn pand zodanig op te knappen dat het niet in ernstige mate in strijd is met de beeldkwaliteit van de omgeving: graffiti verwijderen, glas in de sponningen, verfwerk etc.
Eén fout maakte de gemeente: ook de onvoldoende nauwkeurige eis dat de eigenaar het gehele pand in overeenstemming moet brengen en houden met de eisen uit het Bouwbesluit was onderdeel van het dwangbevel. Omdat dat aspect te weinig richting geeft aan de maatregelen die de eigenaar daarvoor moet treffen, honoreert de Raad van State zijn bezwaar, maar nadat eerst is vastgesteld dat het gebruik van de excessenregeling een bruikbaar middel is om op te treden tegen verloedering en verwaarlozing van een gebouw (overweging 3.3).
Er zijn op deze dag twee nagenoeg gelijkluidende uitspraken gedaan over bestuursdwang op grond van een welstandsexces in Noordwijk. De tweede uitspraak heeft zaaknummer 201401690 (ECLI:NL:RVS:2014:4070)

Tilburg, Led-reclamescherm is exces
Rechtbank Zeeland-West-Brabant, uitspraak 15-8-2014, publicatie 14-10-2014
Omdat het (zonder vergunning aangebrachte) LED-reclamescherm op een prominente zichtlocatie langs spoor en rondweg in Tilburg op geen enkele manier een relatie aangaat tot de architectuur, wordt het door de Omgevingscommissie Tilburg aangemerkt als een welstandsexces. Mede gezien dat feit bestaat er geen zicht op legalisatie, en is de last onder dwangsom terecht opgelegd.

Malden, witte in plaats van groene loods: exces?
Raad van State, 24-8-2011
In het buitengebied verschijnt een grote witte loods, kennelijk in strijd met de vergunning waarin een groene kleur voorzien is. Omwonenden klagen en wensen dat de loods groen geschilderd wordt, en dat de gemeente handhavend optreedt. De welstandscommissie van het Gelders Genootschap bevestigt dat de witte kleur in strijd is met de welstandseisen.
De gemeente zegt dat niet handhavend opgetreden wordt, omdat voor het schilderen van de loods geen vergunning op grond van de bouwregelgeving nodig is, en een groene loods dus straffeloos in wit overgeschilderd zou kunnen worden. Bovendien bestrijdt de gemeente het welstandsoordeel en zegt dat er geen sprake is van een exces. Volgens de gemeente staan er in de omgeving meer gebouwen die geheel of gedeeltelijk wit zijn.
De gemeente concludeert daaruit dat handhavend optreden een onevenredige maatregel zou zijn die de belangen van de eigenaar zwaarder zou treffen dan het welstandsbelang. De Raad van State billijkt die motivering van de gemeente en verklaart het beroep ongegrond. Daaruit blijkt dus dat er voor de gemeente een flinke ruimte is om, in strijd met het oordeel van de welstandscommissie, een eigen opvatting te hebben over de vraag wanneer er sprake is van een exces.

Heerhugowaard, zendmast, grenzen aan excessenregeling
Rechtbank Alkmaar. Uitspraak 26-2-2009, publicatie 14-4-2011
De gemeente Heerhogowaard gelast een bewoner om een antenne-vakwerkmast van zijn dak te halen, omdat deze ‘ in ernstige mate in strijd is’ met redelijke eisen van welstand. Het gaat volgens de gemeente dus om een welstandsexces. De rechtbank bepaalt, onder verwijzing naar de parlementaire geschiedenis, dat de excessenregeling nooit gebruikt kan worden om de bouw van een bepaald bouwwerk onmogelijk te maken, ook niet als het om een vergunningvrij bouwwerk gaat. De excessenregeling kan zich keren tegen de vormgeving, de kleur en/of het materiaalgebruik, maar niet tegen het bouwwerk zelf.

Oss, uitbreiding dakkapel, exces
Raad van State, 23-2-2011
Een dakkapel op een bijgebouw in de achtertuin in Oss wordt zodanig uitgebreid dat per saldo sprake is van een tweede bouwlaag, waarin de dakkapel eigenlijk niet meer te herkennen is. De dakkapel is in 2000 met bouwvergunning gerealiseerd, hoewel ook toen al welstandsbezwaren bestonden. Wegens een vergelijkbaar geval iets verderop is de welstandscommissie toen echter akkoord gegaan. Met deze uitbreiding ontstaat echter een nog ernstiger inbreuk op de welstandseisen. De welstandscommissie meent dat er sprake is van een exces, waarvoor geen vergunning kan worden verleend. De Raad van State bevestigt de conclusie dat geen bouwvergunning kan worden verleend.

Overbetuwe, vergunningvrije antenne
Voorlopige voorziening Raad van State, publicatie 13-10-2010
De antenne op het achterdakvlak is vergunningvrij. Volgens de gemeente – die het advies van de welstandscommissie volgt – is de antenne in ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand en derhalve een exces. In deze voorlopige voorziening bepaalt de Raad van State dat het geen uitgemaakte zaak is dat het welstandsexces belangrijker is dan de het Europese recht op het uitzenden van boodschappen, en dus hoeft de antenne niet verwijderd te worden totdat in de bodemzaak beslist is.

Giessenlanden, 'Jezus redt' op het dak moet verwijderd

Raad van State, 14-7-2010

De tekst 'Jezus redt' die in sterk contrasterende witte dakpannen is aangebracht is ernstig in strijd met redelijke eisen van welstand: de excessenregeling uit de welstandsnota is van toepassing. Dit is een buitensporigheid in het uiterlijk die ook voor niet-deskundigen evident is. De vraag of vele mensen zich er aan ergeren - een aspect dat is opgenomen in de excessenregeling - hoeft volgens de Raad van State niet zelfstandig getoetst te worden. De vrijheid van meningsuiting is volgens de Raad van State niet zodanig in geding, dat het betreffende pand in ernstige mate in strijd met redelijke eisen mag blijven.

De Raad van State stelt vast dat redelijke eisen van welstand een belang kunnen zijn waarvoor de vrijheid van meningsuiting moet wijken, vanwege het voorkomen van wanordelijkheden en om de rechten van anderen te beschermen. De inhoud van de tekst is in deze procedure niet in geding.

N.a.v. deze uitspraak heeft de eigenaar zijn dakpannen oranje en rood geschilderd. De gemeente meende dat hij daarmee geen uitvoering gaf aan de uitspraak van de Raad van State en legde een dwangsom op. In een kort geding heeft de eigenaar met succes betoogd dat in de uitspraak de nadruk gelegd is op de contrsaterende kleur wit. De kort gedingrechter heeft de gemeente gelast een nieuwe beoordeling te maken van de vraag of de nu oranje en rode letters een welstandsexces vormen.
Deze kort geding uitspraak leest u hier. En de oorspronkelijke uitspraak, in eerste instantie, van de Rechtbank Dordrecht uit 2009 treft u hier.
De gemeente is tenslotte met de eigenaar van de schuur overeengekomen dat de geschilderde pannen vervangen worden door zachtrode pannen, die in de omgeving gebruikelijk zijn, en dat de tekst kleiner wordt gemaakt.

Giessenlanden1
Giessenlanden2
 

Helmond, excessenregeling witgeschilderde gevel
Raad van State, LJN BN1861, 12-7-2010
De welstandscommissie meent dat een witgeschilderd vlak op de gevel van een woning in Helmond 'in ernstige mate' in strijd is met redelijke eisen van welstand. Blijkens de criteria uit de welstandsnota is er sprake van een exces als zich een buitensporigheid in het uiterlijk van een bouwwerk voordoet, die ook voor niet-deskundigen evident is.
Volgens de eigenaar van het pand is de witgeschilderde gevel helemaal niet zo'n buitensporigheid, volgens de welstandscommissie wel degelijk, omdat de leesbaarheid van de gevelwand afneemt.
De Raad van State gaat akkoord met deze toepassing van de excessenregeling.

Venlo, illegale handelsreclame
Raad van State, 25-11-2009
Een ondernemer heeft op twee winkelpanden reclames laten aanbrengen, zonder daarvoor een vergunning aan te vragen die op grond van het reclamebeleid en de APV van Venlo wel vereist is. Hoewel er geen vergunningaanvraag was, zijn de reclames ambtshalve voor advies voorgelegd aan de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit van Venlo. Die oordeelde dat ze in strijd zijn met het reclamebeleid en in ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand. Het beroep op het gelijkheidsbeginsel van verweerder treft geen doel.

Amsterdam, roze gevel De Pijp
Raad van State, uitspraak 2 april 2008
Een eigenaar van een woonhuis in de Pijp schilderde zijn gevel roze. Al schilderend werd door een inspecteur van Bouw- en Woningtoezicht opgemerkt dat deze activiteit mogelijk aangemerkt kan worden als een welstandsexces. De welstandscommissie sprak inderdaad uit dat de roze gevel sterk contrasteert met de omliggende panden en in strijd is met het welstandsbeleid.
In de excessenregeling van de welstandsnota van de deelraad wordt bepaald dat contrasterende kleuren 'ernstig in strijd' zijn met redelijke eisen van welstand. De eigenaar wordt gelast de roze verf te verwijderen, op boete van een dwangsom.
Lees hierover ook het commentaar in Oog voor Welstand nr. 13.

Arnhem, oranje plakfolie op winkelruit
Rechtbank Arnhem, 29-2-2008
De excessenregeling, waarin het beplakken van winkelruiten als criterium wordt genoemd, is volgens de Rechtbank te ruim geformuleerd. Wil een beroep op deze excessenregeling slagen, dan moet specifiek worden aangegeven waarom in het betreffende geval inderdaad sprake is van ernstige strijd met redelijke eisen van welstand. Een niet nader gemotiveerd beroep op de excessencriteria is dan onvoldoende.

Deventer, reclame op transformatorhuisjes
Rechtbank Zwolle, uitspraak 25-05-2007, publicatie: 11-06-2007
De welstandscommissie in Deventer meent dat reclame op transformatorhuisjes ernstig in strijd is met redelijke eisen van welstand. De gemeente weigert op grond daarvan bouwvergunning voor de metalen frames die de reclameposters bevatten. De rechtbank stelt vast dat voor de frames een bouwvergunning vereist is omdat door het aanbrengen van een reclameobject de functie van een transformatiehuisje wordt gewijzigd; dit is geen wijziging van 'niet-ingrijpende aard', zodat bouwvergunning noodzakelijk is. De rechter onderschrijft het betoog van de welstandscommissie dat een reclameframe op een transformatorhuisje iets heel anders is dan zo'n reclameframe op een abri.Het feit dat de welstandscommissie Almere een ander oordeel heeft dan die in Deventer is voor de rechtbank niet relevant.

Amsterdam, excessen bij reclameborden.
Rechtbank Amsterdam. LJN BA 6115, 12-4-2007
Twee reclameborden in Amsterdam-West zijn in ernstige mate in strijd met welstandseisen. Bovendien is voor de borden nooit een bouwvergunning verleend. Toch zegt de rechtbank dat de gemeente hiertegen niet handhavend mag optreden omdat de illegale situatie al sinds medio jaren tachtig bestond en destijds uitdrukkelijk is gedoogd. Het feit dat sinds 1999 uit jurisprudentie blijkt dat voor dergelijke reclameborden een bouwvergunning nodig is, wijzigt niets aan het feit dat de eigenaar mocht vertrouwen dat er niet meer tegen de illegale situatie zou worden opgetreden. De rechtbank gaat niet in op het feit dat de welstandscommissie over ‘ernstige’ strijd met welstandseisen spreekt en dus de excessenregeling uit de Woningwet (art. 19) aanroept.

Eindhoven, schilderwerk en stripfiguren
Rechtbank ’s Hertogenbosch, LJN AQ7518, 19-8-2004
Schilderwerk in gevel en garage, het aanbrengen van een cartoon en het plaatsen van kunststof kozijnen zijn dermate ontsierend in de uitbreidingswijk die een bijzondere architectonische eenheid vormt, dat volgens de geraadpleegde welstandscommissie sprake is van een exces. Ook toen de kleur van blauw-wit gestreept naar groen werd veranderd, is de eenheid van de stedenbouwkundige opzet ernstig verstoord, volgens de welstandscommissie. De gemeente gelast de eigenaar daarop het pand terug te brengen in de oorspronkelijke kleurstelling en met de oorspronkelijke materialen.
Toen deze zaak speelde had de gemeente Eindhoven nog geen welstandsnota vastgesteld en derhalve ook geen excessencriteria. Er is dus – terecht, aldus de rechtbank – gehandeld conform de regels die golden voor 1 januari 2003.

Mook en Middelaar. Lichtgele gevel
Bestuursdwang tegen een gevel die lichtgeel geschilderd is en houtwerk dat is gevernist.
In ernstige mate strijdig met redelijke eisen van welstand. De gemeente mag alleen in bijzondere gevallen afzien van handhavend optreden. Bestuursdwang terecht toegepast.
LJN-nummer: AO0886 Zaaknr: 200303166/1
Bron: Raad van State 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 24-12-2003
Datum publicatie: 24-12-2003

Amsterdam. Oranje reflecterende gevels op privé-binnenterrein
Oranje, reflecterende gevels op gebouw binnenterrein. Van rechtswege verleende vergunning. Omwonenden klagen te laat, maar hadden geen kennis kunnen nemen van kleur- en materiaalgebruik, omdat iets anders is gerealiseerd dan was aangevraagd. De gemeente moet een nieuw besluit over de bouwaanvraag nemen, ook al is het gebouw al in december 2000 voltooid. Omdat de welstandscommissie in een brief heeft geschreven dat ze zich het effect van de oranje kleur onvoldoende heeft gerealiseerd, kan de gemeente een nieuw besluit niet zonder meer baseren op het oude welstandsadvies.
LJN-nummer: AH9489 Zaaknr: AWB 01/2453 BESLU, AWB 01/2454 BESLU, AWB 01/2455 BESLUBron: Rechtbank Amsterdam
Datum uitspraak: 7-07-2003

Thonik

Beesel. Aluminium kozijnen
Welstandsoordeel dat aluminium kozijnen niet passen ‘gezien de karakteristiek van het bestemmingsplan’, is onvoldoende gemotiveerd – zeker nu het beeldkwaliteitsplan slechts een relatie legt tussen duurzaam bouwen en materiaalgebruik, maar niet tussen welstand en het materiaal van de kozijnen.
LJN-nummer: AF9833 Zaaknr: 200204724/1
Bron: Raad van State 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 11-06-2003

Amsterdam. Gevelreiniging
Het betreft gevelreiniging. Hoewel de welstandscommissie meent dat een vuile gevel gereinigd moet worden, omdat ze in ernstige mate in strijd is met redelijke eisen van welstand (excessenregeling art. 19 Woningwet), meent de Raad van State dat de commissie dat oordeel onvoldoende heeft gemotiveerd.
LJN-nummer: AF9813 Zaaknr: 200204988/1
Bron: Raad van State 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 11-06-2003

Amsterdam. Rood geschilderde gevel
Het betreft een rood geschilderde gevel van een woonhuis. Ernstig in strijd met redelijke eisen van welstand en moet ongedaan gemaakt worden.
LJN-nummer: AF0785 Zaaknr: 200202915/1
Bron: Raad van State 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 20-11-2002

Amsterdam. Kleuverschil in gevels
Kleurverschil in gevels is op zichzelf onvoldoende voor de opvatting dat er sprake is van ‘ernstige strijd met redelijke eisen van welstand’. De betrokkene hoeft zijn gevel niet te reinigen.
LJN-nummer: AF2468 Zaaknr: 200200008/1
Bron: Raad van State 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 24-12-2002

Leeuwarden. Blauw geschilderde gevel
Blauw geverfde gevel is ernstig in strijd met redelijke eisen van welstand. Excessenregeling (art. 19 WW). Bestuursdwang onder last van dwangsom terecht opgelegd.
LJN-nummer: AE7020 Zaaknr: 02/622 GEMWT & 02/623 GEMWT
Bron: Rechtbank Leeuwarden
Datum uitspraak: 27-08-2002

Margraten. Lavendelblauwe kapsalon.
Ook volgens de second-opinion commissie uit een andere gemeente is de lavendelblauwe verflaag een exces. Terecht wordt geëist dat het pand wordt overgeschilderd in een wel acceptabele kleur, want alleen in uitzonderlijke gevallen mag een gemeente afzien van het optreden tegen een welstandsexces.
LJN-nummer: AE5452. Raad van State, 17-7-2002

< terug naar Excessenregeling: 1. inleiding

Nieuwe Publicaties

Onderstaande publicaties zijn zolang de voorraad strekt, tegen verzendkosten te bestellen bij de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit: info@ruimtelijkekwaliteit.nl

  • Jaarverslag over 2022Jaarverslag over 2022

    In 2022 groeide de formatie van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en werden er tal van initiatieven genomen en activiteiten ontplooid. Financieel waren er de nodige tegenvallers.

    lees verder

  • Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige WoningbouwRuimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    Meer goede woningen op de korte termijn én blijvende ruimtelijke kwaliteit met elkaar verenigen is het doel van het traject Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    lees verder

  • Duurzame StadsgezichtenDuurzame Stadsgezichten

    De huizen in beschermde stadsgezichten worden ook verduurzaamd. Hoe is dat mogelijk zonder afbreuk te doen aan de ruimtelijke kwaliteit en de erfgoedwaarde?

    lees verder

Federatie Ruimtelijke Kwaliteit