Nationale Dialoog BouwcultuurSamen dromen voor de toekomst

Volgende week donderdag 20 april is het dan eindelijk zover: drie jaar na de succesvolle eerste editie, vindt de tweede de Nationale Dialoog Bouwcultuur plaats. Deze dag staat dit keer nog specifieker in het teken van de samenhang tussen de verschillende opgaven en het eigenaarschap van die ene grote opgave: Nederland verduurzamen en inrichten voor de toekomst. De opgave op het gebied van het klimaat, onze natuur, de energietransitie en de woonopgave is ongekend groot. Dat betekent dat we rigoureuze veranderingen moeten doorvoeren, ook in ons denken en handelen. De grote verbouwing van Nederland is aanstaande.

Terwijl de politiek wordt lamgeslagen door een twijfelend bestuur en protest en polarisatie vanuit alle windrichtingen, wordt onze grote opgave niet kleiner, tikt de tijd door en wordt ons land niet ruimer. Losgezongen van deze waan van de dag kiezen wij juist daarom nú, dit moment, om met elkaar, maatschappij, overheid en burgers, het gesprek aan te gaan. Bruggen slaan doe je niet top down of Bottom up, maar horizontaal, verticaal én diagonaal door de samenleving heen. We zijn uiteindelijk allemaal stakeholders van Nederland, dus laten we met elkaar aan de slag gaan.

Voor onze generatie en de generaties na ons
Die dag in Weert komen al die aspecten van de Grote Verbouwing aan bod: in een plenair programma en in tal van werksessies. Het is een gegeven dat het Nederland dat we geërfd en gemaakt hebben niet bestand blijkt tegen de tand des tijds. We moeten het land en onze manier van omgang met het land veranderen voor de generaties na ons. Het gaat erom dat we ons een voorstelling gaan maken van een toekomst waar iedereen waarde aan hecht, een toekomst die gedragen wordt. Kunstenaars en ontwerpers kunnen deze toekomst verbeelden, die verbeeldingskracht is nu hard nodig. Niet alleen op nationale schaal, maar juist ook lokaal: een gesprek met bewoners en stakeholders over wensen en verlangens voor de toekomst overbrugt conflicten. Ontwerpers en kunstenaars kunnen daarbij op basis van verschillende belangen en waardebepalingen een toekomst verbeelden waarmee ieder zich kan verenigen.

Ontwerpkracht laat vastgelopen structuren weer stromen
De creatieve sector kan zelfs onze beperkte verbeeldingskracht verzetten en tot totaal nieuwe vergezichten komen. Opgaven die niet verenigbaar leken, blijken door ontwerpend onderzoek elkaar te kunnen helpen. Waar waterwinning bijvoorbeeld in eerste instantie zowel de natuur als haar eigen bron uitputte, levert ontwerpend onderzoek in Salland de benodigde hefboom op voor wateropslag mét natuurherstel, stikstofopslag, verduurzaming van de landbouw en zelfs energiewinning. De Eeuwige Bron zet hiermee een belangrijke stap in de Grote Verbouwing.

Inclusief
Het gaat bij ontwerpend onderzoek niet alleen om het ontwerpen van fysieke ingrepen, maar ook expliciet om het proces, het inrichten en vormgeven van co-creatieve processen waarin alle betrokkenen en belanghebbende partijen worden uitgenodigd om hun wensen en belangen met elkaar te delen en zo vanuit een gedeeld eigenaarschap betere en meer inclusieve plannen met een grotere sociale en maatschappelijke impact te ontwikkelen.

Stad en land of een landelijke stad of stedelijk land
De urgentie om natuurinclusieve woningen en infrastructuur te ontwikkelen botst vaak met de wens om het bestaande landschap te versterken of te behouden, vooral de ecologiseche en sociale functie ervan. Er ontstaat druk in het perifere stedelijke landschap. Het programma Groene Metropool van Staatsbosbeheer wil deze wrijving overbruggen, en in het ontwerpend onderzoek Geworteld Bouwen wordt er nagedacht hoe woningbouw en landelijk gebied gezond met elkaar verweven kunnen worden, zowel economisch als ecologisch.

Versnellen en bouwen
Nederland kenmerkt zich door de maakbaarheid van het land. Er zijn voorbeelden te over van hoe we stad en land bestendig, inclusiever en mooier maakten. Die voorbeelden zijn omstandig geanalyseerd, zodat we best wéten hoe we om kunnen gaan met complexe opgaven. ‘Zet omgevingskwaliteit vanaf het begin centraal’ is één van de adviezen, ‘zorg ervoor dat ontwerp vanaf het begin wordt meegenomen’ een tweede. Deze op eerste gezicht extra investering in tijd en geld blijkt zich keer op keer dubbel en dwars terug te verdienen. Dus ook als we gaan versnellen in het bouwen, hebben we er baat bij dat deze lessen ter harte worden genomen. Het project Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw wil ervoor zorgen dat in gesprek met overheid, ontwerper, opdrachtgever en bouwer intelligent gestandaardiseerd wordt, waarbij we ons blijven afvragen of de soepelheid van het productiesysteem voldoende maatwerk op locatie kan bieden.

Ruimtelijke kwaliteit en bouwcultuur
De Federatie Ruimtelijke Kwaliteit is betrokken bij de organisatie en programmering van de Nationale Dialoog Bouwcultuur. Bouwcultuur gaat over de maakbaarheid en schoonheid van onze gebouwde omgeving, landelijkgebied en cultureel erfgoed, maar ook over gezondheid, over voedsel, natuur, economie, over samenleven, geluk en schoonheid. Samen met welstandscommissies, monumentencommissies, adviesorganen voor ruimtelijke kwaliteit, erfgoed, stedenbouw en landschap zijn wij de aanjager van en het kennisinstituut en adviesorgaan voor omgevingskwaliteit.

Vanuit de Federatie nodigen we je daarom van harte uit om op 20 april deel te nemen aan deze dag vol werksessies, cultuur en reflecties. Het doel van de Nationale Dialoog Bouwcultuur is om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. Dit doen we door het gesprek aan te gaan, het te hebben over en te luisteren naar onze en elkaars behoeftes, belangen en dromen voor de toekomst. Pratende met elkaar geeft de dag langzaamaan een gezicht aan het eigenaarschap van de Grote Verbouwing, want buiten de overheid, maatschappelijke partijen en burgers, is iemand anders de belangrijkste stakeholder van Nederland: dat ben jij.

Dorien de Voogt | april | 2023 
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: https://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief