23-03-2016Worstenbroodjes, molenaars en draken

Het draaksteken in Beesel (foto Stichting Draaksteken Beesel)

Volgende week hoort de eerste voordracht van Nederland voor een plekje op de representatieve lijst van immateriële erfgoederen bij de UNESCO binnen zijn. Het Brabantse worstenbroodje zal het niet worden.

Twee keer was het immateriële erfgoed onlangs in het nieuws. Het Brabantse worstenbroodje haalde de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed, de plaats waar Nederland het immateriële erfgoed verzamelt dat het waard acht te beschermen. Het broodje komt in de categorie culinaire tradities, met als enige andere leden de Tielsche kermiskoek en het wecken in Roden. Ter vergelijking: in 2010 haalden de Fransen de representatieve lijst van immateriële erfgoederen bij de UNESCO met Het Gastronomische Maal en de Italianen overtoepten hen in 2013 met, vooruit, het gehele Mediterrane Dieet. Overigens samen met zes andere landen die aan de Middelandse Zee grenzen, met als legitimering dat samen eten de basis van de culturele identiteit en contiuniteit van deze gemeenschappen is. België doet dit jaar een gooi naar een plaats op de representatieve lijst met La culture de la bière.

De minister van Cultuur Jet Bussemaker zoekt de eerste nationale voordracht voor deze representatieve lijst van de UNESCO ook in de eetcultuur. Geen broodje maar een heel ambacht. Zij volgt hiermee het advies van de Raad voor Cultuur op. Het wordt het ambacht van molenaar. Het Gilde van Vrijwillige Molenaars, Vereniging De Hollandsche Molen, Het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde en het Gild Fryske Mounders hebben het benodigde dossier samengesteld.

Op de nationale inventarislijst staan inmiddels 93 tradities, schrijft de Erfgoedmonitor. De meeste behoren tot de categorie feesten en vieringen (22), gevolgd door evenementen (20) en ambachten (18). Aan de lijst is niet af te lezen dat Nederland een Koninkrijk is. Er staat geen enkele traditie op afkomstig van het Caribisch gebied.

De minister speelt met de molenaars op safe en daar is wel wat voor te zeggen. Het molenaarsambacht is nauw verknoopt met de molens, die onbetwistbaar behoren tot het Nederlands gebouwd erfgoed, van de ‘gewone’ molens tot het werelderfgoed Kinderdijk.

Avontuurlijker
Maar de minister had ook iets avontuurlijker kunnen zijn en kunnen kiezen voor een generieke voordracht. Bijvoorbeeld, het fenomeen Bloemencorso, waarvan er een stuk of vijf in de nationale lijst zijn opgenomen. Nederland is minstens zo zeer een bloemen- als een meelland. Maar de generieke procedure is complex en tijdrovend, zegt de minister.
Dat geldt zeker voor een internationale kongsi. Achttien landen waaronder Duitsland, Mongolië, en Saoedi-Arabië zijn die wel aangegaan met de voordracht van de valkerij, waarover UNESCO in November beslist.

Multinationaal
Hier heeft de minister een kans laten liggen. Want Nederland had ook aansluiting kunnen zoeken bij een multinationale lijst, namelijk die rond het draaksteken en processies met draken. Frankrijk en België hebben in 2008 de traditionele processies met reuzen en draken op de representatieve lijst van UNESCO gekregen.

Het draaksteken staat al op de nationale inventarisatielijst en laat nu net vorige week de BNG-erfgoedprijs 2016 uitgereikt zijn aan de gemeente Beesel. Voor het hooghouden van de traditie van het draaksteken (en voor de inspanningen van gemeente en inwoners op het bredere gebied van herbestemming en erfgoed). ‘Het Draaksteken (eenmaal in de zeven jaar) is een totaal volksfeest, het is meer dan immaterieel erfgoed en het wordt permanent uitgedragen’, motiveert de BNG-jury haar keuze.

Het kan nog, want zo schrijft de Raad voor Cultuur in haar advies aan de minister, zo’n multinationale nominatie hoeft niet te concurreren met een nominatie voor de representatieve lijst, en is daarom zeer de moeite van het onderzoeken waard. Ook al omdat het UNESCO-verdrag ten slotte een stimulans is voor internationale samenwerking en uitwisseling van kennis en expertise.
Marijke Bovens