Hogere status voor Europees erfgoed

Europees Jaar van het Erfgoed heeft nieuwe contacten op gebied van restauratie opgeleverd. Foto: Restauratie van het Rijksmuseum. Bron: Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Objectnr: 540.543

‘Pleinen zijn de voeten van de stad; ze zorgen voor beweging. Wie flaneert verbindt zich op lichtvoetige wijze aan de wereld om hem heen. Het plein roept emoties op die gaan over vrijheid, verbondenheid en harmonie. Op het plein komen we tot rust. Een goed plein democratiseert … Wie het vernieuwende karakter van Rotterdam wil leren kennen, die bezoekt zijn pleinen. Het leidt tot een opwindend onderzoek waarin de spanning tussen plein en bezoeker voelbaar is. De kosmopolitische inwoners van Rotterdam lijken in dat opzicht op de Parisiens uit het begin van de zeventiende eeuw. Beide groepen definiëren hun identiteit niet aan waar ze vandaan komen maar aan waar ze zijn. Het plein, dat ben ik.’

Met deze woorden opende schrijver Abdelkader Benali het feestje in het museum Boijmans van Beuningen. Vele tientallen mensen waren afgekomen op de afsluitende ceremonie van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed – van de Nederlandse editie daarvan tenminste.

Wat levert zo’n feestjaar nu op voor de erfgoedsector? Tja.

Ten eerste een lijvig boekwerk: 148 prachtig geïllustreerde bladzijden met aandacht voor de ongeveer 300 evenementen en bijeenkomsten die gegroepeerd zijn langs twaalf ‘schijnwerperprojecten’. Iedere maand één. Veel aandacht ging op de bijeenkomst naar het thema ‘beladen erfgoed’: actueel vanwege de zwartepietencommotie, de JP Coenschool en de ‘muur van Mussert’. En boeiend, omdat zo’n thema de filosofische vraag oproept of onze monumenten, ons beschermde erfgoed, een uitdrukking zouden moeten zijn van een verleden waar we trots op zijn, of van een verleden waar we lessen uit kunnen trekken. Wie meent dat alle tradities en elke identiteit voortdurend blijven veranderen kijkt op een andere manier naar het restaureren en beschermen van monumenten, dan de traditionalist die een monument in de ‘oorspronkelijke staat’ wil terugbrengen.

Improvisatie
Driehonderd evenementen en de schijnwerper onder meer op ‘beladen erfgoed’. Dat is veel, maar de vraag is of er zonder het label ‘Europees Jaar’ niet ongeveer hetzelfde zou zijn gebeurd. Waren het label en de website meer dan een vlag op de bestaande activiteiten? Tot op zekere hoogte is dat beslist waar. De relatief korte voorbereiding, de organisatie die tot stand kwam op initiatief van het erfgoedplatform van Kunsten ’92 na aanvankelijke aarzeling van het ministerie van OCW, maakten dat er geïmproviseerd moest worden en dat er tijd noch budget was voor een groots inhoudelijk program.

Desondanks heeft het jaar gezorgd voor nieuwe internationale contacten, die op een aantal manieren een vervolg krijgen, bijvoorbeeld in het project Craft your future waarin op Europese schaal de kennis van oude ambachtelijke technieken die voor restauraties onmisbaar zijn, worden gedeeld.

Politieke status
Maar het belangrijkste effect is wellicht dat erfgoed vanaf de agenda van de Raad van Europa terecht gekomen is op de agenda van de Europese Unie. Van oudsher is ‘cultuur’ net als ‘mensenrechten’ een onderwerp voor de Raad van Europa, een tamelijk on-politiek samenwerkingsverband van álle Europese landen. Op de agenda van de Europese Unie krijgt het plotseling een politieke en financiële status. Voortaan is erfgoed een factor bij de toekenning van Europese structuurfonds-gelden, er komen debatten en wellicht richtlijnen voor de kwaliteit van restauraties en herbestemmingen. Het effect daarvan is nu nog niet te meten, maar ook voor de Nederlandse erfgoedsector is dit zonder meer goed nieuws.

Flip ten Cate| december | 2018
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit via: http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief