13-03-14Nadere aanpassing vergunningvrij bouwen

Op 7 maart stuurde minister Schultz van Haegen een brief aan de Eerste Kamer in antwoord op vragen van Marijke Vos (GroenLinks). Vos had een flink aantal kritische vragen gesteld en Minister Schultz schrijft dat ze in reactie op die vragen het concept nader zal aanpassen. Overigens heeft ook de Tweede Kamer kritische vragen gesteld en hebben diverse anderen (waaronder de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit) brieven over dit onderwerp aan minister Schultz geschreven. Op die brieven en Tweede Kamervragen wordt het antwoord binnenkort verwacht.

Waar gaat het ook alweer over?

In oktober stelde Melanie Schultz voor om de regels voor vergunningvrij bouwen te wijzigen, om de regels voor het tijdelijk gebruik van een gebouw voor een andere functie dan z’n officiële bestemming te versoepelen, en om toe te staan dat schuren en tuinhuisjes zonder vergunning gebruikt worden voor mantelzorg-hulp.

De wijzigingen van het vergunningvrij bouwen zijn bedoeld om de te complexe regels te versimpelen en om problemen op te lossen die de afgelopen jaren in rechtszaken hebben geleid tot situaties die de wetgever nooit bedoeld had. De regels voor tijdelijk gebruik kunnen helpen om leegstaande (kantoor-)panden snel te verbouwen tot bijvoorbeeld studentenwoningen. En de regels voor mantelzorgwoningen sluiten aan bij de moderne participatiemaatschappij en de extramuralisering van de zorg: het is de bedoeling dat we wat meer voor elkaar zorgen.

De afgelopen maanden is er veel over de voorstellen gesproken. Diverse partijen uitten kritiek op de nieuwe voorstellen voor vergunningvrij bouwen, terwijl maar een flinke groep gemeenten de verruiming en versimpeling van het vergunningvrij bouwen juist toejuicht. Naar aanleiding van de kritiek is er door diverse partijen overleg gevoerd met ambtenaren van het ministerie van I&M, en de resultaten daarvan worden in de brief van Schultz genoemd.

ingewikkelde regels

De minister schrijft dat de samenleving niet ontkomt aan ingewikkelde regels. De paradox van deregulering is, dat er juist ingewikkelde regels door ontstaan, meent Schultz. Het is niet vreemd dat er experts geraadpleegd moeten worden voor een uitleg over de toepassing van het Bouwbesluit, en ook voor de regels op het gebied van vergunningvrij bouwen. Volgens Schultz is het mede de schuld van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit dat de regels zo ingewikkeld zijn: onze inbreng in het waarschuwen voor ongelukken m.b.t. ruimtelijke kwaliteit heeft geleid tot nuanceringen en uitzonderingen op de hoofdregel.

De Federatie Ruimtelijke Kwaliteit stelt overigens voor om de regels danig te versimpelen. Een landelijk uniforme categorie aan vergunningvrije bouwwerken kan op rijksniveau worden vastgesteld, en vervolgens kunnen gemeenten, gemotiveerd vanuit het belang van de ruimtelijke kwaliteit, bepalen op welke plekken vergunningvrij bouwen kan leiden tot grote ongelukken, zodat alleen voor die locaties de zorgvuldigheid van een vergunning gewenst is. De minister wil de gemeenten die verantwoordelijkheid niet geven, kennelijk omdat ze bang is dat gemeenten de kwaliteit belangrijker vinden dan de deregulering. Hoe die angst te rijmen is met de eerder genoemde steun onder gemeenten voor vergunningvrij bouwen is niet helemaal duidelijk.

oppervlakte vergunningvrij bouwen

Het voorstel luidde dat ieder achtererf voor 50% vergunningvrij bebouwd mag worden tot een hoogte van maximaal 5 meter, en tot een maximum oppervlakte van 100 m2. Die generieke regel zou ook gelden in gebieden waar gemeenten in hun bestemmingsplannen zulke volumes willens en wetens verbieden - bijvoorbeeld in de nu nog groene binnenterreinen van veel gesloten bouwblokken. De kritiek uit met name Amsterdam leidt nu tot nuancering van die regel. De 50%-eis geldt straks voor kleine achtertuinen; hoe groter de tuin, hoe kleiner het percentage vergunningvrij gebouwd oppervlak wordt.

In de ogen van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit is dit een stap vooruit - het ondervangt het bezwaar van een al te grove inbreuk op de gemeentelijke ruimte om uit een oogpunt van licht en lucht grenzen te stellen aan bouwmogelijkheid op achtererven. Overigens zijn de finesses van het voorstel nog niet uitgewerkt.

beschermde stadsgezichten

Een andere tegemoetkoming aan de gemeente Amsterdam is het terugdraaien van vergunningvrij bouwen in beschermde stads- en dorpsgezichten. Voortaan mogen alleen vergunningvrije bouwwerken achter niet-monumentale gebouwen worden opgetrokken, als het bestemmingsplan die ruimte biedt. Dat geeft de gemeenten dus de mogelijkheid om in de cultuurhistorisch meest waardevolle (lint-)dorpen en stadscentra van ons land de kwaliteit daadwerkelijk te beschermen.

De Federatie juicht dat voorstel toe, maar vindt het onbegrijpelijk dat deze bescherming alleen geldt in stads- en dorpsgezichten die door het rijk worden aangewezen. De door de gemeente of provincie aangewezen stads- en dorpsgezichten, die cultuurhistorische waarde van groot lokaal en provinciaal belang hebben, kunnen niet adequaat worden beschermd. Daar kan gewoon vergunningvrij en dus welstandsloos worden gebouwd.

erfbegrip

Vergunningvrije bijbehorende bouwwerken zijn alleen mogelijk in het achtererfgebied. Volgens minister Schultz is het mogelijk om in het bestemmingsplan te bepalen dat bepaalde gronden – bijvoorbeeld natuurgebied rond een hoofdgebouw – niet aangemerkt kunnen worden als erf. In de aanpassingen die momenteel ambtelijk wordt voorbereid zal nader verduidelijkt worden hoe dat moet, en dat er ook formuleringen mogelijk zijn waardoor stadstuinen niet onder de definitie van ‘erf’ vallen. Via die omweg zouden gemeenten dus toch kunnen verhinderen dat op bepaalde plaatsen vergunningvrij wordt gebouwd. Sommige critici menen dat dit een vorm van onteigening is, die bij de rechter geen stand zal houden, omdat immers bouwrecht ontnomen wordt.

invoering

De hier genoemde aanpassingen zijn nog niet gepubliceerd. Eerst moet ook nog antwoord gegeven worden op de detailvragen uit de Tweede Kamer en wordt het voorstel voorgelegd aan de Raad van State. Als het dan definitief is, moet er nog een digitaliseringsslag overheen: het Omgevingsloket Online moet aan de nieuwe regels worden aangepast. De Vereniging Bouw- en Woningtoeizcht Nederland schat dat de regels in elk geval niet voor oktober 2014 in werking zullen treden.

Lees hier de vragen van Marijke Vos (GroenLinks) en de antwoorden van minister Schultz aan de Eerste Kamer

FtC.

Terug naar het overzicht