23-03-2016Dit kan alleen over Friesland gaan

Margreeth de Boer, oud-minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu las het boek Foar in Moai Fryslân, over het kwaliteitsteam in deze provincie. De Boer kent de lokale bestuurlijke praktijk maar al te goed: de wrijving tussen de abstracte visie van de ruimtelijke kwaliteit en het doelgericht werken van de bestuurder. Het Team Ruimtelijke Kwaliteit in Friesland zorgde voor glans en dat verdient een compliment, schrijft De Boer. Al maakt zij zich wel zorgen over de toekomst.

Wat een opsteker, dit prachtige boekverslag van zes jaar Team Ruimtelijke Kwaliteit in Friesland. Opsteker, vanuit verschillende invalshoeken.
Het is een fraai boekwerk; prachtige foto’s waaraan je ook zonder begeleidende tekst kunt zien, haast voelen dat het alleen over Fryslân kan gaan. Het is bovendien helder geschreven; ondanks de bijna 200 pagina’s, een boekwerk dat je in één keer uit wilt lezen. Ook een enkel kritiekpunt: bij de interviews met de partners wordt de functie van betrokkene niet vermeld (wel bij de foto’s). Dat maakt het lastig lezen wie aan het woord is. Maar het is een gering probleem in het totale kader.

Waar gaat het boek over? De provincie Fryslân heeft rond 2007 het Team Ruimtelijke Kwaliteit in het leven geroepen. Een multidisciplinair adviesorgaan, dat zich richt op de kwalitatieve inbedding van een ruimtelijk plan in zijn omgeving. Overal waar daar vraag naar was, adviseerde het team en werkte samen met gemeenten, waterschappen, dorpsbelangen, verenigingen van landgoedeigenaren, etc. om tot een kwalitatief hoogwaardig ruimtelijk plan te komen. De kern van het werk was, werkende weg tot een gezamenlijk standpunt te komen. Men werkte samen met wethouders, ondernemers (agrariërs, een uitvaartondernemer, projectontwikkelaars), de Friese Staten, milieuorganisaties, Rijkswaterstaat, etc.

Verslag van een zoektocht
Je hoeft geen sociologie gestudeerd te hebben om te begrijpen dat ondanks alle goede wil de conflictstof voor het oprapen ligt.
En toch is het goed gegaan. Het boek is een verslag van een zoektocht naar praktische oplossingen voor ruimtelijke problemen met behoud of ontstaan van ruimtelijke meerwaarde. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar iedereen die iets van ruimtelijke planvorming weet, kent de valkuilen en vooral de emoties. De kloof tussen de abstracte visie van de ruimtelijke kwaliteit en het doelgericht werken van de bestuurder. Goed lezend, verneem je tussen de regels door iets van de conflicten en de tegenstellingen, maar ook van de oplossingen. De gemeente Dongeradeel ondersteunde het gezamenlijk proces met subsidies en handige regelingen. Voorbeeld: De extra kosten van het inschakelen van adviseurs van ‘Nye Pleats’ voor de realisatie van een hoogwaardige nieuwe boerderij, kunnen afgetrokken worden van de bouwleges.

Wrijving
Toch ook bij de betrokken wethouder woedt het conflict tussen de wensen van een individuele burger - de boer die zo graag zijn krakkemikkig, maar voor de streek stereotype boerderij wil vervangen door een praktisch nieuwbouwhuis - en de hoogstaande wensen van het kwaliteitsteam. Het zijn de klassieke problemen waar een lokaal bestuurder voor komt te staan. Iemand buiten de sfeer van het lokaal bestuur heeft daar wellicht niet direct begrip voor. Troost: ‘door wrijving ontstaat glans’ en die glans is overduidelijk aanwezig.
Een compliment aan het provinciaal bestuur van Friesland die dit initiatief zes jaar lang gesubsidieerd heeft, is op zijn plaats.
Echter, wat gaat er nu gebeuren? Het project lijkt niet te worden voortgezet en dat is jammer. Het projectteam wordt opgeheven. [Red: hier is sprake van een misverstand. Het Team Ruimtelijke Kwaliteit Fryslân blijft gewoon bestaan, zij het in iets andere samenstelling.]

Effect gesorteerd
Het kwaliteitsteam vervulde een belangrijke rol. Er is steeds minder geld voor stedenbouwkundige kwaliteit zowel bij gemeenten als de provincie. Afdelingen ruimtelijke kwaliteit of duurzaamheid hebben de recente bezuinigingen niet overleefd. Over twee jaar wordt de Omgevingswet van kracht. Worden daar al voorbereidende werkzaamheden voor verricht? Hebben gemeenten en provincies daar überhaupt nog mankracht en capaciteiten voor? Wat komt er van alle mooie woorden in de wet terecht als er geen brede deskundigheid meer is voor mooie ontwerpen, om burgers te kunnen overtuigen, om oplossingen te vinden opdat alles wat ons aan schoonheid in ons land rest, te bewaren en te versterken.

Gelukkig zien vele gemeenten dit dreigende gevaar. Met behulp van hun eigen onafhankelijke kwaliteitsadviseurs, particuliere bureaus of organisaties als Architectuur Lokaal bereidt men zich voor op deze nieuwe bestuurlijke en ruimtelijke uitdaging.
Het is te hopen dat het kwaliteitsteam zoveel effect heeft gesorteerd dat ‘Grutsk op ’e Romte in Fryslân’ voor de bestuurders geen holle frase is. 
Margreeth de Boer 

Margreeth de Boer (PvdA) heeft op alle bestuurlijke niveaus in Nederland gewerkt. Zij was onder meer minister van VROM (1994-1998), lid van de Tweede Kamer, Commissaris van de Koningin in Drenthe, lid van Gedeputeerde Staten Noord-Holland (1987-1993). Ook was zij (waarnemend) burgemeester van Leeuwarden (2001-2004).

José van Campen (eindred), Foar in moai Fryslân, zes jaar Team Ruimtelijke Kwaliteit. Leeuwarden: Provincie Fryslân, 2015