Oproep aan vakgenoten: keer het tij voor Groningen

Geschrokken van de aardbevingsschade aan monumenten en boerderijen, schreef
Bart Buijs van Het Oversticht een open brief aan de Groningers. Wat kunnen wij als vakgenoten voor jullie doen? Het antwoord van Libau-directeur Theo Hoek.

‘Wat mij raakt is de beklemming’, schrijft Buijs, ‘de machteloosheid en woede bij betrokkenen. Ondanks het feit dat onder leiding van Hans Alders [Nationaal Coördinator Groningen, mb] hard wordt gewerkt aan oplossingen, dringt zich aan mij de vraag op waarom Groningers dit onrecht wordt aangedaan. Wat moet er nog gebeuren voordat wij als mede-Nederlanders deze catastrofe onder ogen willen zien en de consequenties van echte oplossingen willen aanvaarden. Rest mij de oprechte vraag aan mijn collega: Theo wat kunnen wij betekenen bij jouw pogen om samen met vele Groningers het tij te keren?’

Jullie staan er niet alleen voor, dat signaal heeft Bart Buijs, van de Overijsselse adviesorganisatie ruimtelijke kwaliteit Het Oversticht, de Groningse collega’s willen geven met zijn open brief, gepubliceerd op de website van Het Oversticht (de brief is onder dit bericht weergegeven, of zie www.oversticht.nl). En dat is van harte welkom, want directeur Theo Hoek van Libau, is onthutst door het gemak waarmee sommigen in de rest van Nederland over de ingrijpende gevolgen van de gaswinning in Groningen heen stappen. ‘Men beschouwt het als een regionaal probleem.’

Schade aan erfgoed
De persoonlijke impact van de aardbevingen voor bewoners is groot en ook het cultureel erfgoed lijdt schade. Vele erkende monumenten zijn aangetast, maar minstens zo verontrustend is de positie van erfgoed dat nog geen officiële status heeft en daarmee extra kwetsbaar is voor sloop of onzorgvuldig herstel. Het beroep van Hans Alders (Nationaal Coördinator Groningen) op gemeenten en provincie om tot snelle inventarisatie, registratie en juridische bescherming over te gaan, wordt alom in de erfgoedwereld gesteund. Medewerkers van Libau, de Groningse adviesorganisatie ruimtelijke kwaliteit, hebben in opdracht van Alders al een plan van aanpak geschreven om de cultuurhistorische waarden te inventariseren en veilig te stellen. Dit plan wordt breed onderschreven, maar er is nog niets afgesproken over wie de taak financiert of onder zijn hoede neemt. ‘Het hangt nog in de lucht’, zegt Hoek.

Historische lagen weggeveegd
Theo Hoek maakt duidelijk dat het niet alleen om individuele panden gaat. ‘Groningen kent een rijk en leesbaar landschap. De gelaagdheid dreigt nu bruusk doorbroken te worden. Monumentale boerderijen – al jaren liefdevol gekoesterd – zakken weg, schuren staan op instorten. ‘Als je die ruwweg afbreekt, veeg je historische lagen weg. En wat breng je er voor terug? Aardbevingsbestendige schuren, standaard 2015, overal dezelfde. Ook de gelaagdheid in de dorpen staat onder druk. Met name woningen uit de jaren zestig en zeventig en vóór 1920 zijn erg slecht. Breek je die af en vervang je die allemaal tegelijk door één type, wat hou je dan over van het weefsel?’

Machersmentaliteit
De discussie over te nemen maatregelen, spitst zich toe op technische aspecten. De boel overeind houden. Hoek trekt een parallel met de Machersmentaliteit die is gegroeid rondom het energieneutraal maken van woningen. Het uiterlijk van de woningen die in het kader van nul-op-de-meter worden verbouwd, is een resultante van technische ingrepen. Er wordt niet nagedacht over ontwerp. Er is geen ruimte voor kwaliteit.

Wat jullie kunnen doen
Het antwoord van Hoek op de vraag van zijn collega Buijs - wat kunnen wij voor jullie doen? – is dan ook: meedenken en ontwerpen. ‘In het meerjarenplan van Alders wordt al dunnetjes gerefereerd aan ateliersessies. Dat zou handen en voeten moeten krijgen. We moeten met z’n allen denkkracht en ontwerpkwaliteit inzetten om een palet aan aardbevingsbestendige huizen en schuren te ontwikkelen, in plaats van alle diversiteit in te wisselen voor één type.’
Marijke Bovens


Uit voorzorg is het balkon van de voorgevel van deze boerderij op
brute wijze met zuilen en al verwijderd


Open brief aan Libau en alle Groningers

Wat mensen raakt... Afgelopen week was ik met mijn collega directeuren van ‘ons soort organisaties’ uit de andere provincies te gast in Groningen. Als afsluiting van onze bijeenkomst heeft Theo Hoek, directeur van Libau, ons rondgeleid langs een aantal plekken die representatief zijn voor waar zijn organisatie op dit moment mee bezig is en wat hem persoonlijk raakt in zijn werk.

Zo kwamen we op de grens van land en wad terecht op het erf Nieuw Bocum waar architectenbureau Daad een nieuwe aardappelschuur heeft ontworpen. Een prachtig voorbeeld hoe op een moderne manier nieuwbouw een erf en het landschap kan verrijken. We spraken met de boer, Remt P. Meijer, die mij vooral inspireerde met zijn visie op zijn erf en de twee monumentale boerderijen daarop. Op dit moment stelt hij deze leegstaande boerderij ter beschikking aan allerlei kleinschalige culturele en educatieve gebeurtenissen. ‘Place-making’ pur sang.

Tot zover ontspannen en blij. We vervolgden onze tocht en kwamen oog in oog te staan met de schade door de aardbevingen en de gevolgen voor de Groningers. Catastrofale gevolgen voor een prachtige boerderij in Onderdendam. Confronterend om te zien wat de schade is aan dit prachtige rijksmonument en de invloed daarvan op de bewoners. De boerderij is inmiddels door de NAM gekocht; de oorspronkelijke eigenaren konden niet verder met de droom die zij op deze plek wilden verwezenlijken. Uit voorzorg is het balkon van de voorgevel van deze boerderij, dat haar voorname uiterlijk onderstreepte, op brute wijze met zuilen en al verwijderd. En binnen zagen we de enorme scheuren in de prachtige en rijk gedecoreerde stucplafonds.We hoorden en zagen de frustratie bij onze Groninger collega’s omdat het hier niet om een uitzondering gaat, maar om een representant van een schier onoplosbaar vraagstuk: hoe om te gaan met deze schade aan tal van Groninger monumenten.

We eindigden in Leermens, waar we het dorpshuis/café met woonhuis bezochten. Ook hier een deels verlaten pand, binnen en buiten gestut door houten hulpconstructies. De bewoners zijn tijdelijk elders ondergebracht, op de vlucht. De remedie voor deze huiskamer van dit kleine dorp is een versterkingskuur van het pand. Vervanging van vloeren en fundering door een betonplaat, vervanging van gevels en dragende muren en een nieuwe verdiepingsvloer moeten hier het pand binnen een tijdsbestek van twee jaar aardbevingbestendig maken.

Wat mij raakt is de beklemming, de machteloosheid en woede bij betrokkenen. Ondanks het feit dat onder leiding van Hans Alders hard wordt gewerkt aan oplossingen, dringt zich aan mij de vraag op waarom Groningers dit onrecht wordt aangedaan. Wat moet er nog gebeuren voordat wij als mede-Nederlanders deze catastrofe onder ogen willen zien en de consequenties van echte oplossingen willen aanvaarden. Rest mij de oprechte vraag aan mijn collega: Theo wat kunnen wij betekenen bij jouw pogen om samen met vele Groningers het tij te keren?
Bart Buijs, directeur Het Oversticht

 http://www.oversticht.nl/nieuws/open_brief_aan_libau_en_alle_groningers.html


Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief

Nieuwe Publicaties

Onderstaande publicaties zijn zolang de voorraad strekt, tegen verzendkosten te bestellen bij de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit: info@ruimtelijkekwaliteit.nl

  • Jaarverslag over 2022Jaarverslag over 2022

    In 2022 groeide de formatie van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en werden er tal van initiatieven genomen en activiteiten ontplooid. Financieel waren er de nodige tegenvallers.

    lees verder

  • Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige WoningbouwRuimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    Meer goede woningen op de korte termijn én blijvende ruimtelijke kwaliteit met elkaar verenigen is het doel van het traject Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    lees verder

  • Duurzame StadsgezichtenDuurzame Stadsgezichten

    De huizen in beschermde stadsgezichten worden ook verduurzaamd. Hoe is dat mogelijk zonder afbreuk te doen aan de ruimtelijke kwaliteit en de erfgoedwaarde?

    lees verder

Federatie Ruimtelijke Kwaliteit