Achterdeur vergunningvrij bouwen kan op slot

Het vergunningvrije bouwen blijft de gemoederen bezig houden. In Den Haag worden wijzigingen voorbereid, die de zaak er niet eenvoudiger op maken. Zo wijzigt de manier waarop bepaald wordt wat een achtererfgebied is, en komt er een generieke toestemming voor de bouw van 100 vierkante meter aan bijbehorende bouwwerken op elk achtererf, ongeacht de bepalingen van het bestemmingsplan, mits het erf daardoor niet voor meer dan 50% wordt bebouwd, en mits niet gelegen bij een monument. De voorstellen zijn begin november gepubliceerd. Het parlement moet er nog over spreken, en alle inwoners van Nederland hebben de kans om tot 28 november een inspraakreactie in te zenden.

Maar ook het bestaande vergunningvrije bouwen vraagt aandacht. In juli heeft de afdeling Bestuursrecht van de Raad van State uitspraak gedaan in twee zaken, waarin meer ruimte wordt geschapen om vergunningvrije bouwwerken te blokkeren. De Raad heeft duidelijkheid geschapen over het begrip ‘erf’.

In onze uitgave ‘Vergunningvrij Bouwen en Ruimtelijke Kwaliteit’ hebben we al aangegeven dat vergunningvrije bijbehorende bouwwerken alleen gebouwd mogen worden in het achtererfgebied, waarbij ‘erf’ gedefinieerd wordt als “al dan niet bebouwd perceel, of een gedeelte daarvan, dat direct is gelegen bij een hoofdgebouw en dat in feitelijk opzicht is ingericht ten dienste van het gebruik van dat gebouw, en, voorzover een bestemmingsplan of beheerverordening van toepassing is, deze die inrichting niet verbieden”.

Wanneer is er nu sprake van een inrichting van een terrein ten dienste van het hoofdgebouw, en hoe kan een bestemmingsplan zo’n inrichting verbieden? De bestemming ‘parkeren’ rondom een bedrijfsgebouw is overduidelijk een inrichting ten dienste van het hoofdgebouw, en die grond kan dus ook voor vergunningvrije bouwwerken worden gebruikt. Hetzelfde geldt voor de bestemming ‘tuin’ bij een woning, zelfs als ‘bouwen’ in die bestemmingsomschrijving wordt uitgesloten. We schreven destijds dat jurisprudentie de grenzen zou moeten aangeven van wat nog een erf is en wat niet meer.

Dat heeft de Raad van State gedaan, in twee uitspraken van respectievelijk 10 en 17 juli jongstleden. In Gulpen is het erf rondom een woning belegd met de dubbelbestemming ‘landschapswaarden’: deze gronden zijn louter bestemd voor de ontwikkeling en instandhouding van het landschap. En dat betekent, aldus de raad van State, dat hier geen sprake is van een erf waarop vergunningvrij gebouwd kan worden. In Amsterdam-Noord is snippergroen overgedragen aan bewoners, die het stuk grond bij hun tuin hebben getrokken. Het is dus ingericht ten dienste van het hoofdgebouw, maar de bestemming, “groenvoorzieningen”, maakt duidelijk dat het hier nog steeds om openbaar groen gaat, waarop niet gebouwd mag worden. Deze bestemming verbiedt dus de inrichting van de grond ten dienste van het hoofdgebouw en kan daarom ook niet beschouwd worden als ‘erf’, aldus de Raad van State.

Deze uitspraken openen de (omslachtige) weg voor gemeenten om in gevoelige gebieden vergunningvrije bouwwerken te weren. Dat is bijvoorbeeld gedaan in De Beemster, waar de terreinen direct grenzend aan de oude stolpboerderijen zijn aangemerkt als ‘tuin’, in afwijking van de rest van het ‘erf’. Een omslachtige weg, want indien iemand toch een schuurtje wil bouwen bij zijn stolpboerderij, dan is een omgevingsvergunning voor het bouwen niet voldoende, maar dan zal het bestemmingsplan moeten worden gewijzigd.

De stelling dat het ‘kleine’ vergunningvrije bouwen
(o.g.v. artikel 2, bijlage II Besluit Omgevingsrecht) altijd mogelijk is naast en achter alle hoofdgebouwen, ongeacht de inhoud van het bestemmingsplan, gaat dus niet langer op. Ook voor een uitbouw of een schuurtje moet voortaan het bestemmingsplan worden opgeslagen.(FtC).

Jurisprudentie:
Amsterdam-Noord, 17-7-2013
Gulpen-Wittem, 10-7-2013