Keuze voor kwaliteit

Rijksadviseurs: 'Kustverdediging, natuur, cultuurhistorie en recreatie gaan hand in hand en met oog op 2050'. Bron CRA

Het College van Rijksadviseurs zet ondubbelzinnig in op ruimtelijke kwaliteit bij de ingrepen die Nederland te wachten staan als gevolg van klimaatverandering, energietransitie en verstedelijking.

Liever dan als een berg opzien tegen de onvermijdelijke transitie van Nederland, snelt het College van Rijksadviseurs de berghelling op, om op de top te genieten van het vrije uitzicht op toekomstig Nederland.

De 360-gradenblik vanaf de top hebben rijksbouwmeester Floris Alkemade, rijksadviseurs Berno Strootman (landschap) en Daan Zandbelt (stad) vastgelegd in Panorama Nederland, geënt op het beroemde voorbeeld van Mesdag, waar zij op 6 december hun Panorama presenteerden. In heldere kleuren en lijnen schetsen zij een optimistisch en praktisch toekomstbeeld. In de geest van de Wederopbouw en met een Rotterdamse doenersinslag.

Al in de inleiding (Panorama Nl is een tentoonstelling, een app en een publicatie) winden de rijksadviseurs er geen doekjes om: ‘Gevoelde urgentie [mag] nooit een argument zijn om genoegen te nemen met een lagere ruimtelijke of sociale kwaliteit. Ook nu niet.’
Die oproep ‘Kies voor kwaliteit’ doordesemt het stuk. Bij alle opgaven, benadrukt het college, is vergroting van de omgevingskwaliteit een centrale doelstelling.

Ruimtelijke opdracht
De opgaven zijn al haast een mantra geworden: de klimaatadaptatie, de hervorming van de landbouw, de verstedelijking en de energietransitie.
De klimaatadapatie, Nederland veiliger maken en beter bestand tegen extreme weersomstandigheden, is meer dan ooit een ruimtelijke opdracht. Ruimte voor Rivier met zijn dubbele doelstelling (veiligheid en kwaliteit) staat wat betreft de rijksadviseurs model voor de algehele aanpak in dit dossier.

Rijksadviseurs: 'Grootstedelijk gebied, met water voor verblijfskwaliteit, hoogwaardig ov en groen voor een aangenaam klimaat'. Bron: CRA

New Deal
Hervorming van de landbouw is urgent. De intensieve landbouw vervuilt water en lucht, ondermijnt de biodiversiteit, het landschap en cultuurhistorische waarden en uiteindelijk ook de menselijke gezondheid. Nederland teert in op zijn maatschappelijk vermogen, schrijven de rijksadviseurs. Hier moet een drastische omslag komen. Zij stellen een New Deal voor tussen boer en maatschappij, waarbij de boer duurzamer produceert en daarnaast inkomen kan verwerven uit natuurbeheer en andere maatschappelijke taken.

Dichterbij elkaar
De rijksadviseurs spelen in op de trek naar de stad. Zij versterken deze door de meeste nieuwbouw in de bestaande stedelijke omgeving te situeren en daarnaast oude gebouwen (in haven- en oude industriegebieden) nieuwe (woon-)bestemmingen te geven. ‘We gaan dichter bij elkaar wonen en werken, binnen een efficiënt netwerk van verbindingen.'

Dakenwet
Wat betreft de energietransitie zetten de rijksadviseurs in op een vrijwel volledig zelfvoorzienend Nederland. Allereerst door energiebesparing. Daarnaast moet een belangrijk deel van de energie komen uit hernieuwbare warmtebronnen zoals geothermie en aquathermie. Windenergie komt vooral van de Noordzee en van grote windparken in grootschalige, rationeel verkavelde landschappen. Om zonne-energie te stimuleren pleit het college voor een ‘Dakenwet’: een minimum aandeel zonnepanelen op daken verplicht voor nieuwbouw en oudbouw.

Regio
Een van de verdiensten van Panorama Nederland is dat de rijksadviseurs op heikele (proces)punten een helder voorstel doen.
Om zo veel mogelijk profijt en effect uit maatregelen te halen is het wijs om de opgaven in samenhang te zien en in samenwerking uit te voeren. Daarom stelt het college voor de regio centraal te zetten. Vanuit hun adviesfunctie, roepen de rijksadviseurs gemeenten, provincie én Rijk op om gemeenschappelijk voor iedere regio een ‘Regionale Omgevingsagenda’ te maken: ‘Dit is de missing link, de schakel naar gewenste samenhang en samenwerking’.

Het schaalniveau van de regio overlapt idealiter met het dagelijkse leefpatroon, en sluit daarmee goed aan op de leefwereld van burgers, schrijven de adviseurs. Bestuurlijk kan voortgeborduurd worden op al bestaande regionale samenwerkingsverbanden, zoals Metropoolregio Amsterdam, Metropoolregio Rotterdam Den Haag, Brainport, Groningen-Assen, FoodValley, Drechtsteden.

Rentmeester
Ook over de rol van het Rijk, zo afwezig en afwachtend de afgelopen decennia, zijn de adviseurs duidelijk: het rijk is de rentmeester, die waakt over de lange termijn en vanuit het nationaal belang een duidelijke visie op hoofdlijnen schetst.
In het geval van de energietransitie geeft het rijk de samenhang tussen verschillende regio’s aan, spreekt zich uit over de bijdrage van de Noordzee, welke plekken in aanmerking komen als concentratiegebied, en hoe de verbinding wordt gelegd met onze Noordwest Europese omgeving.

Het Rijk heeft ook een voorbeeldfunctie. Ruimte voor de Rivier, Rotterdam Centraal, de A2-tunnel Maastricht en Kustversterking (& parkeergarage) Katwijk. Deze voorbeelden laten volgens de rijksadviseurs zien ‘hoe urgente opgaven krachtige motoren voor vernieuwing werden dankzij een gedeelde visie, duidelijke regie en goede samenwerking’.

Ontwerpers voorop
Tekenend is dat de rijksadviseurs de ruimtelijke ordening weer centraal stellen.Niet in de laatste plaats doordat de rijksadviseurs de ontwerpers een prominente rol toedichten.
Wat hun betreft zijn de ontwerpers aan zet. Zij nemen het voortouw met een ruimtelijk perspectief. Zij kunnen complexe vragen en veranderingen helder verbeelden.

Juist het ruimtelijk beeld biedt ‘een constructief en inspirerend startpunt voor het gesprek tussen de talloze betrokken partijen en belanghebbenden’. De rijksadviseurs leveren met Panorama Nederland een proeve van deze stelling af.

Panorama Nederland is de komende maanden op diverse locaties te zien. Van 7 januari tot 23 januari 2019 in het stadhuis van Den Haag.

https://www.collegevanrijksadviseurs.nl/adviezen-publicaties/publicatie/2018/12/06/panorama-nl

---

Marijke Bovens  | december 2018
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief