Niks zo veranderlijk als een gevel

Groene gevels, glazen gevels, bewegende gevels. Het vertrouwde straatbeeld zal onder invloed van technische vernieuwing en duurzaamheidseisen flink veranderen. Wat betekent de hybride gevel voor de ruimtelijke kwaliteit?

Een verticale rotstuin. Het ontwerp van Stefano Boerie voor de Trudotoren in Eindhoven

De gevel verdwijnt. Achter een haag van groen, als een luchtspiegeling van glas, of hij lost op in zijn functie. Architect Winy Maas, van bureau MVRDV, schetste onlangs op de vakbeurs voor gevels de toekomst van de gevel. Niks baksteen en ramen, maar glas, nanotechnologie en planten.

Maas onderzoekt met zijn studenten (The Why factory, TU Delft) de mogelijkheden van nanotechnologie in de architectuur. Het gaat om nieuw constructief materiaal dat flexibel ingezet kan worden als ramen, deuren, wanden en installaties. Een gevel die, als Barbapapa, van vorm verandert als de gebruiker dat wenselijk vindt.

Maas wees ook op de tendens dat de transparante samenleving vraagt om even doorzichtige gevels. Glazen gevels die met folies, sensoren, of afhankelijk van de kijkhoek naar believen doorzichtig of gesloten kunnen zijn. Gevels die ook als zonnepanelen werken. Denk aan de gevel van Chanel in de PC Hooftstraat, opgebouwd uit glazen baksteen, of Maas’ eigen glazen oversized boerderij in Schijndel.

Hittestress in de stad
Ten derde wijst Maas op de klimaatverandering. De stad-met-hittestress vraagt om vergroening, en de gevel is een geschikte plek. Met zijn studenten is Maas het project The Green Dip gestart, een onderzoek naar levend groen, voedselproductie, ecologie en biodiversiteit in de steden.

De drie tendensen hebben gemeen dat de gevel niet langer een duurzaam uiterlijk heeft, maar kan veranderen naar gelang de behoefte van de gebruiker/eigenaar.
De laatste tendens krijgt al voet aan de grond in de steden. Tussen alle technische hoogstandjes is de groene gevel van een simpele directheid. Gewoon planten tegen een al bestaande gevel laten groeien. Het lijkt een hype, geen zichzelf respecterend architect kan het, bij een fors kantoorgebouw, nog maken om er géén groene gevel op te tekenen. De adviescommissies kunnen er in het hele land over meepraten. Maar met de schaal waarop nu gemikt wordt, dienen zich ook hier technische uitdagingen aan.
De plaatjes van de architecten bij de planontwikkeling tonen uitbundig groen, maar geven geen enkele garantie over hoe de gevel er op termijn uitziet.

Veel vragen over groen
Het is zoeken naar manieren om de groene gevels te beoordelen, weten ze ook in Eindhoven.
Winy Maas, die supervisor van de binnenstad van Eindhoven is, gaat met zijn plan Nieuwe Bergen een deel van het Eindhovens stadscentrum omturnen in een groen stedelijk landschap van daktuinen en beplante gevels. Dit plan moet nog uitgewerkt worden.

Een ontwerp ligt er al wel voor een ander groen plan: de Trudotoren. Deze woontoren van architect Stefano Boerie, ziet eruit als een verticale rotstuin. Aan alle kanten van de gevels breekt het groen door. Bomen groeien bij wijze van spreken tot in de hemel. Onlangs boog de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit in Eindhoven zich in vooroverleg over dit ontwerp dat een plek krijgt op Strijp-S.

De Eindhovense commissie zet in op vooroverleg met architecten als het gaat om grote plannen, vertelt Angelique Philips, secretaris van de commissie. ‘Wij proberen zo sturend te werk te gaan. Want er zijn veel vragen. De keuze van de planten en hoe er voor te zorgen dat het groen mooi blijft.’

En hoe voorkom je dat planten dood gaan? Over handhaving is ook veel onduidelijkheid. ‘De Wabo voorziet hier niet in en de welstandscriteria evenmin.’

Expertise is nodig. In Eindhoven is een landschapsarchitect lid van de commissie en is het burgerlid een designer. Maar veel van de nieuwe ontwikkelingen worden gedreven door technologische en milieutechnische kennisverwerving. De vraag is of bij de beoordeling van ruimtelijke effecten van de ontwikkelingen meer deskundigheid betrokken moet worden.

Dynamiek versus stilstand
De steeds veranderende gevels werpen zelfs een hele nieuwe vraag op. Bij de advisering over de kwaliteit van een bouwplan, wordt gewoonlijk ook gekeken of het materiaal ‘mooi veroudert’, en of het gebouw dus ook op termijn nog goed zal passen bij de omgeving. Met gevels die er in de loop van de tijd steeds anders uitzien is die vraag niet meer te beantwoorden. Wanneer ‘verandering’ de nieuwe permanentie is, moet de advisering misschien gaan over dynamiek tegenover stilstand, en de betekenis die dat heeft voor de kwaliteit en identiteit van de plek.

In 2010 werd ‘de grootste groene gevel’ van Europa aangeplant: de parkeergarage aan de Westblaak in Rotterdam. Vijfduizend vierkante meter klimplanten werden via gaaskorven aan de gevel bevestigd. Over drie jaar zal de gevel volledig begroeid zijn, was de verwachting. Acht jaar later is de gevel inderdaad begroeid, maar volledig zeker niet. Ook heeft de klimop de schutkleur van de omgeving aangenomen: meer grijs dan groen. Maar onderstaande foto is eind van de winter genomen; dan ziet iedereen een beetje grauw en bleek.


Marijke Bovens | april 2018
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief


Nieuwe Publicaties

Onderstaande publicaties zijn zolang de voorraad strekt, tegen verzendkosten te bestellen bij de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit: info@ruimtelijkekwaliteit.nl

  • Jaarverslag over 2022Jaarverslag over 2022

    In 2022 groeide de formatie van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en werden er tal van initiatieven genomen en activiteiten ontplooid. Financieel waren er de nodige tegenvallers.

    lees verder

  • Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige WoningbouwRuimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    Meer goede woningen op de korte termijn én blijvende ruimtelijke kwaliteit met elkaar verenigen is het doel van het traject Ruimtelijke Kwaliteit bij Fabrieksmatige Woningbouw

    lees verder

  • Duurzame StadsgezichtenDuurzame Stadsgezichten

    De huizen in beschermde stadsgezichten worden ook verduurzaamd. Hoe is dat mogelijk zonder afbreuk te doen aan de ruimtelijke kwaliteit en de erfgoedwaarde?

    lees verder

Federatie Ruimtelijke Kwaliteit