Water moet terug het veen in

Het veenweidegebied, het unieke cultuurlandschap dat Nederland wereldwijd beroemd maakte met slootjespringen, grutto’s en kieviten, molens, knotwilgen en koeien - gaat ten onder aan zijn eigen succes.

Zorgen om veengebied. Maar ook optimisme over kleine oplossingen - zoals lichtgewicht koeien en ingezaaide lisdodden - en radicale ingrepen  (foto FtC)

Het verhaal van polderen en malen, nu al acht eeuwen aan een stuk door, waardoor we in staat zijn om ver onder de zeespiegel droge voeten te houden, lijkt ten einde. Het veen staat niet langer in het water en het groeit niet meer aan. Het droogt, het verpulvert, het verbrandt aan de lucht en stoot daarmee ongekende hoeveelheden CO2 uit.

Bodem daalt en daalt
En het klinkt in. Elk jaar daalt de bodem met een à twee centimeter. Er zijn gebieden waar de bodem inmiddels zeven meter onder het oude niveau ligt. De gevolgen zijn rampzalig: in plaats van dat het grondwater naar zee stroomt, stroomt de zee ondergronds de badkuip in. Zoute kwel maakt de bodem voor landbouw en veeteelt onaantrekkelijk. Wie er woont, moet voor- en achterdeur via trappen bereiken, want de palen staan op de diepere zandlaag, maar de grond eromheen zakt weg. Er zijn wegen waar inmiddels door de jaarlijkse asfaltering metershoge teerpakketten liggen. De miljardenschade is niet langer op te brengen.

Wat te doen?
Adviseurs, politici, boeren en bewoners ontmoetten elkaar op 12 oktober in het Mooiwaartscafé aan de mooie Oude Meije. Daar is het Veenweide Innovatiecentrum (VIC) waar geëxperimenteerd wordt met de teelt van veenbes (cranberry) en lisdodde als basis voor vezelplaten. En waar voorzichtig wordt voorgesteld om wat lijm door de veengrond te mengen in de vorm van klei, waardoor het tempo van bodemdaling wordt vertraagt.

Maar eigenlijk snappen alle betrokkenen en experts dat dat lapmiddelen zijn. Dat het water terug moet het veenweidegebied in. Met een laagje water zal het veen weer groeien, tot 50 centimeter per eeuw, zodat uiteindelijk ook weer landbouw mogelijk wordt.
We kunnen zonnepanelen laten drijven op die ondergelopen polders, we kunnen er windmolens plaatsen en drijvende huizen.
Het begon zowaar te zinderen. Een VIC-bestuurder, tevens wethouder, kondigt aan te gaan stoppen met pompen: over vijf jaar mag het waterpeil geen millimeter meer dalen. Aan twee gesprekstafels klonk de roep om 500 hectare weiland om proef te draaien met energieproductie en natte teelt. De biologische boer Jaco de Groot uit Kamerik grapte dat hij dan nog net een paar hectare te kort kwam om ze spontaan aan te bieden.

Optimisme
Wat begon als een bijeenkomst vol zorgen over het behoud van dit waardevolle historische cultuurlandschap eindigde met optimisme over de kans om door transformatie te bouwen aan een nieuw cultuurlandschap. Met toekomstwaarde, gebruikswaarde en belevingswaarde. Niets nieuws onder de zon, dus eigenlijk.

Lees en bekijk meer over het Veenweide-vraagstuk op de website van Mooiwaarts: een video over de kwaliteiten en bedreigingen, een kritische column van Jaap Dirkmaat en een hartekreet van een VIC bestuurder.

FtC | oktober 2017
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief