Bij nader inzien: het minste kwaad

Een drijvende kelder, een Venetiaanse loopbrug en funderingsherstel. Uitdagende monumentenadvisering in de praktijk.

Singel 299 is een van de pareltjes in het bezit van Woningcorporatie Ymere. Het pand stamt uit de Gouden Eeuw en heeft bijzondere monumentale aspecten, zoals een Venetiaanse loopbrug uit 1720, een marmeren gang, een secreetmuur en als pièce de résistance een drijvende kelder onder de keuken in het achterhuis.

Vier huurders van de corporatie wonen in dit Amsterdamse meesterwerk, maar het pand is er niet best aan toe. Ymere wil belangrijke restauratiewerkzaamheden uitvoeren aan de fundering, de in 1930 gebouwde uitbouw slopen, waarin zich boven elkaar drie toiletgroepen bevinden, en de toiletten in een tussenlid tussen het voorhuis en het achterhuis onderbrengen. Onder andere.

Bezwaar
De bewoners maken bezwaar tegen de plannen. Zij moeten voor de restauratie hun huis uit en weten niet of ze terug mogen en tegen welke huur. Maar hun bezwaren gelden niet deze onzekerheden, zij richten hun bezwaren op de vraag of dat funderingsherstel nu wel zo nodig is. Worden daarmee de drijvende kelder onder het achterhuis en de waterkelder elders in het pand niet in groot gevaar gebracht? Ze maken zich ook zorgen over de Venetiaanse loopbrug en de hijsbalk.

Monumentale waarden
Al deze vragen zijn terecht gekomen op het bordje van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit van Amsterdam. Is de fundering zo zwak, dat hij helemaal niet meer voldoet aan het bouwbesluit en moet worden vervangen (categorie IV volgens het Amsterdamse Programma van Eisen Kwaliteit Monumenten)? Of is de fundering van categorie III: nog beperkt bruikbaar voor een termijn van 15 jaar, waarbij een nieuwe fundering aangebracht kan worden zolang er geen monumentale waarden verloren gaan?

En hoe zit dat met de werkzaamheden die aan de drijvende kelder worden uitgevoerd? Het wegschrapen van een laag beton die op de gemetselde gewelven zijn aangebracht betekent namelijk dat er monumentale waarden verloren gaan. Onacceptabel, vinden de bewoners, en ze krijgen steun van een naastgelegen hoteleigenaar en van een van de actiegroepen waarin de grachtengordel grossiert.

Uitdagend
Voor de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit zijn dit de interessante en uitdagende, maar ook erg complexe bouwplannen. Natuurlijk maakt de commissie gebruik van de expertise van het ambtelijke bureau Monumenten en Archeologie van de hoofdstad, en ook de Rijksdienst Cultureel Erfgoed heeft advies uitgebracht – hoewel ze daartoe gezien de Monumentenwet niet verplicht was. Maar nadat het restauratieplan op onderdelen was gewijzigd, na een uitspraak van de rechtbank, is het tenslotte de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit die het definitieve advies moest uitbrengen.

Drijvende kelder Singel 299. Foto Walther Schonenberg

Minste kwaad
Met het afschrapen van het beton van het gewelf van de drijvende kelder gaan weliswaar monumentale waarden verloren, maar zou dat niet gebeuren, dan gaat de monumentale kelder mogelijk geheel verloren. De keuze voor het minste kwaad, adviseert de commissie. Het funderingsherstel is acceptabel, juist omdat het gericht is op het behoud van de monumentale kelders en het achterhuis – ook al is de nood nog niet zo acuut dat het op instorten staat.

De Venetiaanse loopbrug blijft in stand en de sloop van de uitbouw met wc’s is verantwoord omdat het een twintigste eeuwse toevoeging is van een pand dat overigens sinds 1730 niet ingrijpend is veranderd.

Op 15 maart jongstleden heeft de afdeling bestuursrecht van de Raad van State geoordeeld dat de bezwaren tegen de bouwplannen van Ymere en de adviezen van de CRK ongegrond zijn. In het voorbijgaan maakt de Afdeling nog een illustratieve opmerking over de verhouding tussen ambtenarij en adviseurs: het is aan de CRK om te bepalen of ze de expertise van de gemeentelijke monumentenambtenaren willen inschakelen. Die vond dat voor het laatste advies niet nodig. De restauratie kan beginnen.(FtC)

 Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief