Stad bij nachtAmsterdam en Rotterdam gaan dimmen

Amsterdam stelt een Lichtvisie op. Rotterdam werkt al langer met een Lichtplan voor de stad als geheel. Beide gemeenten zetten in op uitgekiend, slim licht. ‘Er is de laatste jaren met licht gesmeten’.

Illuminatie  Erasmusbrug en Willemsbrug in Rotterdam | Foto: Marc Heeman

Sinds begin deze maand gloeit de Willemsbrug over de Maas in Rotterdam zacht in warm rood licht. Energiezuinige ledlampen lichten de onderkant van de pylonen en de betonnen sokkels subtiel uit. In 2017 zal de hele brug volgens lichtplan van Studio DL een rode gloed hebben. Ook voor de Erasmusbrug wordt gewerkt aan nieuwe verlichting, die niet alleen 75 procent zuiniger is dan de huidige, maar ook op afstand te bedienen is en bij speciale gebeurtenissen eenvoudig van kleur kan verschieten.

Architectuur van de nacht
Het zicht op de rivier en de twee bruggen, is een favoriet van Monique Marijnissen, senior landschapsarchitect Binnenstad en Noord van de gemeente Rotterdam.
Aan de straatkant hangen de lampen hoog, aan de waterkant laag, waardoor het licht langs het water streelt. Wie nu langs de kade loopt ziet het water leven en bewegen.

Het uitlichten van de rivier is een van de aansprekende voorbeelden uit het lichtplan van Rotterdam. Zes jaar geleden opgesteld en sindsdien gefaseerd uitgevoerd. Marijnissen: ‘Het lichtplan is onderdeel van De Rotterdamse Stijl, het handboek voor de openbare ruimte. We hebben nu een beeldkwaliteitsplan voor het dagbeeld en voor de architectuur van de nacht in de hele stad’.
Er is gekozen voor een warm, wit licht. Naast het waterfront is er extra aandacht voor de groene zones, de parken en singels, die minder intensief belicht worden om flora en fauna te ontzien. Rotterdam profileert zich als architectuurstad en daarom worden iconische gebouwen speciaal aangelicht.

Juweeltjes
Binnenkort is de Coolsingel aan de beurt. De belichting is een integraal onderdeel van de nieuwe inrichting voor de straat die dwars door de Rotterdamse binnenstad loopt en waarvoor bureau West 8 een voorlopig ontwerp heeft gemaakt. Stadhuis en postkantoor worden als iconen uitgelicht en ook de kunstwerken krijgen accenten. ‘Rotterdam’, zegt Marijnissen, ‘heeft een internationaal befaamde beeldencollectie. Niet alleen op sokkels, maar ook als reliëf aan gevels. De Coolsingel telt vele juweeltjes aan de gebouwen, waar iedereen nu aan voorbijloopt.’

Overbelicht
Het Rotterdamse lichtplan is indertijd opgesteld door het Hamburgse bureau Ulrike Brandi. Hamburg was een inspirerend voorbeeld, onder meer omdat het lichtniveau er tot de helft is teruggebracht, zonder in te boeten op sociale en verkeersveiligheid. Ook Rotterdam streeft uit oogpunt van beheer en duurzaamheid naar minder licht. ‘De steden zijn soms overbelicht’, zegt Marijnissen. Dat is niet altijd te voorkomen. Etalages zorgen voor veel extra licht op straat, maar de gemeente moet altijd een sociaal veilig lichtniveau handhaven, voor het geval eigenaren het licht uitschakelen.’

Oververhit
Ook Amsterdam zet in op zuiniger en effectiever lichtgebruik. In de hoofdstad groeit het vermaak en vertier op straten en pleinen explosief. De stad raakt bij tijd en wijle oververhit en is op sommige plekken permanent overbelicht.
De gemeente wil de stad gerichter belichten en samenhang aanbrengen in al die verschillende lichtbronnen (de functionele en particuliere verlichting, de illuminatie, reclame).

‘Honderddertigduizend lichtmasten die allemaal op exact hetzelfde tijdstip op volle sterkte aanspringen, en ’s ochtends tegelijk weer uitgaan; dat is niet meer van deze tijd’, zegt Hans Akkerman, senior adviseur openbare verlichting en stadsilluminatie. Hij heeft een nieuwe Lichtvisie waarin de plannen vervat zijn, net ambtelijk afgerond. Dit najaar buigt het college van B en W zich over het plan, en als ook de raad het behandeld heeft, kan het plan begin volgend jaar worden ingevoerd.

Rembrandtplein
Recentelijk is er een proef uitgevoerd op het Rembrandtplein. Tegelijk met de herinrichting van het uitgaanslocatie is er een lichtbeeld ontworpen. Onder leiding van burgemeester van der Laan hebben de gemeente en de ondernemersvereniging een convenant gesloten, waarbij dit lichtbeeld leidend is.
‘We gaan de huiskamer flink opruimen en het totaalbeeld verfraaien’, zegt Akkerman. Liefst neemt hij ook de videoschermen met hun felle licht en andere schreeuwerige reclame-uitingen in de schoonmaak mee.

‘Iedere ondernemer wil zijn pand aanlichten en uitstralen: kom hier binnen, hier is het gezellig. Als iedereen dat op zijn eigen wijze doet, levert dat niet de kwaliteit op die je als plein wil’,zegt Akkermans. ‘Niet dat wij tegen particuliere aanlichting zijn, maar we willen wel kwaliteitseisen kunnen stellen. Op basis van het bedachte lichtbeeld gaan de ondernemers gezamenlijk een bijdrage leveren aan een algehele verbetering van de illuminatie.’

Sereen
De belichting van de Krijtberg, de kerk op het Singel, laat zien wat de gemeente aan kwaliteitseisen voor ogen staat: een subtiele belichting die aansluit bij de omgeving, aantoonbaar zuinig is en past bij het karakter van het gebouw. De kerk wordt deels van binnenuit verlicht. Het biedt de voorbijganger die het hoofd heft een sereen zicht op de glas-in-loodramen.
Marijke Bovens | september 2016

Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief