09-07-13Vergunningvrij bouwen wordt verruimd

In een brief aan minister Schultz reageert de VNG op nog niet gepubliceerde voorstellen om het vergunningvrije bouwen te verruimen, om overal mantelzorgwoningen toe te staan en om de tijdelijk transformatie van kantoren in woningen te versimpelen en versnellen.
Ook de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit leverde kritisch commentaar.

Mantelzorgwoningen
In het voorstel van het kabinet wordt het mogelijk dat alle vergunningvrije bouwwerken voor een periode van maximaal tien jaar gebruikt worden als mantelzorgwoning. Zo’n bijgebouw in de tuin mag maximaal 100 m2 groot zijn en moet bewoond worden door iemand die verzorging geniet van de bewoner van het hoofdgebouw, of juist mantelzorg verleent aan de hoofdbewoner. Als de mantelzorgrelatie eindigt, mag het bouwwerk in de tuin niet langer worden gebruikt als woning, maar slechts als hobby- of opslagruimte (‘functioneel ondergeschikt’).

De VNG is positief over deze wijziging, die procedures versimpelt en tegemoet komt aan wensen van gemeenten.

Transformatie van kantoren in woonruimte
Het kabinet wil de termijn waarop een tijdelijke omgevingsvergunning mag worden gebruikt verlengen van vijf naar tien jaar. Met zo’n tijdelijke vergunning kan een bouwwerk anders gebruikt worden dan in het bestemmingsplan is bepaald. Bovendien mag die tijdelijke vergunning voortaan een groter oppervlakte betreffen dan 1500 m2. Dat zijn twee maatregelen die het makkelijker maken om leegstaande kantoren te verbouwen tot tijdelijke woonruimte. De VNG is op zichzelf positief over dat voornemen, maar waarschuwt dat dit tijdelijk gebruik ook vrij makkelijk kan verkeren in een situatie waarin enorme oppervlakten in gebouwen permanent in strijd met het bestemmingsplan worden gebruikt.

Vergunningvrij bouwen
Het kabinetsvoorstel bevat ook verregaande wijzigingen met betrekking tot vergunningvrij bouwen.
De belangrijkste wijziging is dat het kabinet kiest voor een “planologische totaalbenadering”. Dat wil weggen dat de erg gecompliceerde berekening van oppervlakten die vergunningvrij gebouwd mogen worden (waarbij een deel wel en een deel niet door het bestemmingsplan beïnvloed kan worden) wordt versimpeld. Voortaan is op elk achtererf (behalve bij monumenten e.d.) een of meer bijbehorende bouwwerken toegestaan tot een totaal van 50% van dat achtererf, zolang het gebouw maar niet groter is dan 100 m2. Die ruimte voor vergunningvrij bouwen kan niet beperkt worden door bepalingen in het bestemmingsplan. Wel kan een gemeente in het bestemmingsplan een groter oppervlakte vergunningvrij toestaan.
Daarnaast verandert de 2,5-meter regel bij een aanbouw. Nu is het zo dat een vergunningvrij bouwwerk tot een afstand van 2,5 meter van de zij- en achtergevel gebruikt mag worden voor dezelfde functie als het hoofdgebouw, terwijl op grotere afstand het gebruik ‘functioneel ondergeschikt’ moet zijn. Het kabinet wel die grens voortaan bij 4 meter uit de gevel leggen.
En tenslotte verandert de definitie van “achtererfgebied”, het gebied dus waar vergunningvrije bijgebouwen kunnen worden gerealiseerd. Hoewel het om een technische wijziging gaat, vergt de nieuwe definitie beslist nieuwe instructies aan de ambtenaren die hiermee moeten werken.

De VNG is duidelijk niet blij met de voorgestelde verruiming. Het kabinet grijpt met dit voorstel terug op een oud plan, dat in 2009, met de motie Boelhouwer-Wiegman, van tafel is geveegd. En niet voor niets, want met dit voorstel wordt “opnieuw een deel van de bouwmogelijkheden aan de gemeentelijke invloedssfeer onttrokken”. Gemeenten, zoals Amsterdam, die het belangrijk vinden dat de binnenterreinen van gesloten bouwblokken groen blijven, verliezen hiermee een belangrijk instrument.

Commentaar Federatie Ruimtelijke Kwaliteit

Ook de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kreeg de gelegenheid commentaar te leveren op de concept-plannen.
De Federatie heeft, uit een oogpunt van ruimtelijke kwaliteit, geen bezwaar tegen de mantelzorgwoningen en het tien jaar tijdelijk gebruiken van gebouwen in strijd met het bestemmingsplan. Tijdelijk gebruik van leegstaande panden kan juist in het belang zijn van de leefbaarheid van de omgeving. Wel uit de Federatie enige zorgen over de veiligheid van bedlegerige patiënten die in vergunningvrije bouwsels op slecht bereikbare binnenterreinen worden verzorgd.

De Federatie herhaalt echter zijn principiële bezwaar tegen het verbieden van gemeentelijke kwaliteitszorg op belangrijke delen van het grondgebied. Het is uitstekend dat de overheid zich niet bemoeit met het uiterlijk van bouwwerken in het privédomein, maar het moet mogelijk zijn dat er zorgvuldig gekeken wordt naar bouwwerken die wel een grote invloed hebben op het openbare gebied. Omdat de verkaveling van woonwijken zo verschillend is, zullen algemene rijksregels op specifieke plekken altijd zorgen voor ongewenste gevolgen. Wanneer een gemeente belangrijke doorzichten of stedenbouwkundige structuren wil beschermen, dan moet het rijk dat niet onmogelijk maken.
In de regels voor vergunningvrij bouwen worden beperkingen gesteld aan bouwwerken in van rijkswege beschermde stads- en dorpsgezichten en bij gemeentelijke en rijksmonumenten. De Federatie vraagt om de gemeentelijke beschermde gezichten net zo te behandelen als de rijksgezichten. Dat geeft het lokale bestuur nog enige ruimte om aantasting tegen te gaan van gebieden met grote cultuurhistorische waarde.

Terug naar het overzicht